Sự khác nhau giữa thể loại này và thể loại khác trong một bộ môn nghệ thuật, không bao giờ có ranh giới tuyệt đối, sự phân chia chỉ có tính chất khái quát chung để tiện nghiên cứu mà thôi. Hình họa và ký họa cũng vậy, một bức ký họa thâm diễn đôi khi cũng giống như một bức hình họa. Tuy nhiên chúng vẫn có những mục đích khác nhau, yêu cầu khác nhau về phương pháp diễn đạt khác nhau. Vạy chúng ta cần phải hiểu không phải để phân biệt hai thể loại nghệ thuật với nhau mà là để biết vận dụng chúng vào từng trường hợp cho đúng cho có hiệu quả cao. Mục đích của một bài hình họa là vẽ nghiên cứu , vẽ để học tập , vẽ để nắm được phương pháp xem xét và diễn đạt chúng bằng ngôn ngữ nghệ thuật. Còn múc đích của ký họa thì lại khác. Nó nhằm ghi chép lại những hiện tượng thẩm mỹ có tính tạo hình trong cuộc sống, dùng để làm tài liệu, để xây dựng tác phẩm sau này. Hoặc đôi khi tự bản thân bức ký họa cũng đã có đủ phẩm chất của một tác phẩm và nó tồn tại với tư cách là một tác phẩm mỹ thuật ở dạng ký họa. Ký họa không đòi hỏi vẽ một cách đầy đủ chi tiết như một bức hình họa nghiên cứu với một mẫu vẽ ngồi từ ngày này sang ngày khác. Mà điều quan trọng của nó là nhận xét nhạy bén lọc ra được những nét tiêu biểu ngay trong sự tồn tại và vận động thực sự của cuộc sống. Chỉ cần một vài nét, một vải mảng chấm phá là đã có thể nói lên được bản chất, đặc trưng của sự vật đó đó là những yêu cầu vừa phóng khoáng vừa khắt khe của một bức ký họa.
Trong lĩnh vực mỹ thuật hiện đại ở nước ta, ký họa chiếm một vị trí quan trọng đặc biệt. Nó đặc biệt không phải chỉ vì số lượng, mà chính là ở chất lượng thẩm mỹ mà các họa sĩ đã đạt được, ở giá trị tư liệu mà các họa sĩ đã ghi được. Nhất là những bức ký họa trong thời gian của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã làm cho chúng ta rất xúc động vì tính chân thực, sinh động của các hiện tượng thẩm mỹ được ghi chép lại. Ở nước ta có nhiều cuộc triển lãm trang ký họa phản ánh nhiều mặt trong cuộc sống sản xuất và chiến đấu của nhân dân, , nhiều tập tranh ký họa đã được in- đó là những tài liệu tham khảo rất tốt cho học sinh học tập và nghiên cứu.
Ký họa, như trên đã nói là phải ghi lại được những nét tiêu biểu ngay trong sự tồn tại và vận động của cuộc sống, do đó kỹ thuật ghi càng nhanh càng tốt, sức bật càng nhạy bén càng tốt. Người ta còn chia ký họa thành tốc họa và ký họa thâm diễn. Tốc họa tức là vẽ rất nhanh, thường phải tiến hành trong trường hợp phải ghi chép những đối tượng đang hoạt động nhanh thay đổi dáng dấp tư thế luôn luôn. Ví dụ như ghi chép một cuộc hành quân của bộ đội, diễn biến một trận đánh, một cuộc điều hành …… còn ký họa thẩm diễn thì thường sử dụng trong điều kiện đối tượng tương đối tĩnh hoặc hoạt động thường lặp đi lặp lại một cách ổn định chu kỳ. Ví dụ như vẽ chân dung một diễn viên, một chị nông dân, một cảnh thành phố sau trận đánh, một công nhân đang đứng tiện , một cô thợ thêu …v…v.v.
b) Phương pháp ký họa – Ký họa không những khác với hình họa về mục đích yêu cầu mà còn khác nhau về phương pháp làm việc. Vẽ hình họa thường phải qua các khâu có tính chất trình tự như bố cục, dựng hình, lên khối tả chất…v..v… Còn ký họa thường tiến hành đồng thời tất cả các yêu cầu trên một nét bút, vẽ là được ngay không tẩy xóa, bởi vì thời gian không cho phép. Ví dụ khi vẽ một cảnh ở cảng chẳng hạn, việc bố cục bức tranh như thế nào người hạo sĩ đã ước lượng sãn các vị trí trên gờ giấy , đường chân trời ngang đầu, mặt nước đến đâu, bờ đến đâu, tàu chỗ nào, cần cẩu chỗ nào…. Chỗ nào đậm nhất trung tâm nhất, chỗ nào nhẹ thoáng, người điểm xuyết vào như thế nào, vẽ bằng chất liệu nào là đạt nhất, đặt bút vẽ cái gì trước, cái gì sau, thời gian cho phép là bao lâu …. Tất cả những thứ đó phải hình thành ngay khi còn đang ngồi ngắm cảnh, nên khi đã cầm bút rồi thì mọi sự rối răm phức tạp đã trở nên rõ ràng và có thể làm một hơi theo kiểu “ nhất khí quán hạ “. Không nên cầm bút để ký họa khi bản thân còn chưa biết làm như thế nào, bức ký họa đó sẽ chắp vá và hỏng. Phương pháp ký họa là một cái gì hết sức linh hoạt, nó có tính chất ứng xử tùy theo đối tượng, tùy theo chất liệu sẵn có , tùy theo múc đích lấy ký họa và tư chất riêng của mỗi họa sĩ. Tuy vậy đối với học sinh, người mà ta cần hướng dẫn để tập sự vào công việc này thì cũng nên nêu một số kinh nghiệm để họ nghiên cứu ứng dụng lúc ban đầu.
Ký họa và vẽ mực nho. Ký họa chì, bút sắt, bút máy là những cách ký họa dễ dàng và thuận lợi hơn cả đối với học sinh. Ngoài ra có thể hướng dẫn ký họa bằng mực nho, bút lông, bút dạ khi học sinh đã làm quen với ký họa nên cho tiến hành từ những vật tương đối tĩnh và đơn giản và nâng dần lên vẽ những đối tượng động và phức tạp như cho vẽ ký họa lợn, trâu bò, thuyền bè, đến cây cối phong cảnh, phong cảnh sinh hoạt, công xưởng, chợ búa, phố xá..v…v…
Người mới tập vẽ ký họa thường hay bị các chi tiết làm cho rối mắt đồng thời giữa tay và mắt chưa phối hợp nhịp nhàng với nhau nên rất lúng túng vì vậy nên khuyến khích động viên, để họ bạo dạn, hơn là chỉ trích phê phán một thời gian sau đã hơi quen, ta hướng dẫn họ bắt dáng từ những nét khái quát, rồi hướng dẫn để họ hiểu đặc trưng tiêu biểu của mỗi cá thể trong từng loại và cứ như vậy ta đưa họ vào sâu hơn trong phương pháp làm việc. Sau cùng ta mới hướng dẫn họ về bút pháp trong ký họa ( phần này nên cho xem nhiều tài liệu )cái hay, cái ưu thế của mỗi bút pháp, chất liệu, cái hạn chế của mỗi bút pháp chất liệu, đối tượng nào thì nó phát huy được ưu thế, đối tượng nào thì bị hạn chế. Trong lĩnh vực này ta nêu lên hai tổng kết rất hay của danh họa Tề Bạch Thạch .
