Các loại họa tiết trong tranh Hàng Trống (Phần 1)
Tranh Hàng Trống thường có bố cục chia làm 3 lớp: lớp trên cùng là mây, lớp ở giữa – vị trí trung tâm là các vị Thánh, Phật, xung quanh là tùy tùng và lớp dưới cùng thường là những thứ mà vị Phật, Thánh đó cai quản như: nước đối với Thủy Thần (Ông Hoàng cưỡi lốt); các con vật, phiến đá, dòng sông, con suối đối với Thánh cai quản rừng (Thánh Mẫu Thượng Ngàn); quân lính đối với Thánh cai quản quân đội (Ông Hoàng cầm quân)… Theo đó, các họa tiết sẽ được sử dụng linh hoạt, tương ứng với bố cục của tranh.
1. Họa tiết xoáy (Swirl Motif):
Họa tiết xoáy thường xuất hiện trên áo các vị Thánh hoặc nhân vật chính trong tranh. Đây là họa tiết rất cổ trong trang trí dân gian Việt Nam, biểu hiện cho một đơn vị âm hoặc dương. Trong trang trí, các họa tiết xoáy thường được đặt đối xứng tuyệt đối hoặc đối xứng liên hoàn, thể hiện triết lý âm dương của người Việt xưa: Vũ trụ được tạo nên từ những thực thể đối lập: đất và trời, cha và mẹ, nam và nữ, ngày và đêm, tối và sáng… liên tục vận động và chuyển hóa lẫn nhau. Vì vậy họa tiết xoáy thường được sử dụng theo cặp để thể hiện triết lý này.
Tuy nhiên, trong nhiều bức tranh Hàng Trống, để đảm bảo tính thẩm mỹ, các nghệ nhân thường sử dụng họa tiết xoáy một cách linh hoạt, ngẫu hứng. Số lượng họa tiết xoáy có thể là 3, 5, 7… tùy vào cách phân bổ các hoạt tiết của nghệ nhân trên tổng thể bức tranh.
Tranh thờ
Ông Hoàng cầm quân
Nguồn tranh:
1, 2, 4: Cô Bơ; 3. Ông Hoàng cầm quân; 5. Thánh Mẫu Thượng Ngàn; 6. Cậu Quận Hai; 7. Ông Mãnh; 8. Đức Thánh Trần
Họa tiết xoáy
2. Họa tiết mây (Cloud Motif):
Họa tiết mây thường xuất hiện ở phần trên cùng của tranh. Mây là một trong những họa tiết đặc sắc nhất về tạo hình của tranh Hàng Trống bởi nó thể hiện kỹ thuật “vờn màu” điêu luyện của nghệ nhân. Nhóm họa tiết này bao gồm: mây ngũ sắc, mây có sắc xám, mây màu xanh sứ (trong bức Hương chủ). Họa tiết mây thể hiện bằng những mảng khối rõ ràng, mang tính ước lệ mộc mạc.
Tranh thờ - Đức Thánh Trần
Nguồn tranh:
1. Đức Thánh Trần; 2. Phật Bà Quan Âm; 3. Hoàng Hổ Tướng Quân; 4. Hương chủ (trái); 5. Hương chủ (giữa);
6. Cá chép vượt vũ môn; 7. Thánh Mẫu Cửu Trùng
Họa tiết mây
* Lưu ý: Toàn bộ nội dung bài viết được chúng tôi sưu tầm lại từ nhiều nguồn, có thể có sai sót một chút về nội dung và tác giả. Chúng tôi sưu tầm với mục đích dành cho các sinh viên và người yêu nghệ thuật tìm hiểu và nghiên cứu. Chúng tôi không đăng bài để bán sách hay bất cứ điều gì liên quan đến bài viết. Có những bài chúng tôi không tìm thấy tác giả, nếu tác giả nhìn thấy vui lòng liên hệ với chúng tôi để chỉnh sửa hoặc xóa bài viết (trường hợp tác giả không đồng ý). Người đọc nếu biết tên tác giả cũng xin vui lòng cung cấp cho chúng tôi để chúng tôi bổ sung lại! Trân trọng!
>>> Cách điệu họa tiết các công trình kiến trúc
