Đặc trưng màu sắc và hoa văn thổ cẩm của các dân tộc
Trang phục là một trong những giá trị văn hóa giúp phân biệt sắc thái giữa các vùng miền trong cộng động dân tộc Việt. Mặc dù ở mỗi vùng viên sẽ có đặc trưng riêng về kiểu dáng và màu sắc.
Mỗi dân tộc có những hoa văn trang trí khác nhau, tượng trưng cho từng nhân sinh quan, tôn giáo, tín ngưỡng, nhưng có thể khẳng định, mỗi kiểu trang phục là một công trình nghệ thuật tài hoa về mỹ thuật, hội họa sử dụng màu sắc. Trong đó, thổ cẩm là chất liệu chính góp phần làm nên sắc thái riêng cho từng loại trang phục.
Các họa tiết trên thổ cẩm được bố trí xen lẫn, nổi lên trên bề mặt vài như thêu. Những hoa văn này đem lại cho bề mặt vải sự tương phản về đường nét, màu sắc, họa tiết… Mặc dù có chung chất liệu thổ cẩm trong việc may thêu trang phục, phụ kiện, nhưng không vì vậy mà thổ cẩm ở mỗi dân tộc lại không có những nét riêng độc đáo. Tùy từng dân tộc, từng vùng miền, thổ cẩm sẽ có những đặc điểm riêng biệt, với những đường thêu, sắc màu, chi tiết trang trí khác nhau đầy tinh tế.
Khmer: Trong khi thổ cẩm của các dân tộc phía Bắc thường được ghép lại bằng những mảng vải màu rồi mới thêu hoa văn lên trên, thì sản phẩm của người Khmer lại tạo hoa văn trực tiếp ngay khi dệt sợi.
H’Mông: Những ô trang trí đường diềm hình chữ thập, chữ đinh, chữ công được chuyển biến một cách đa dạng, kết hợp với các ô hình quả trám hoặc tam giác có các đường viền hình gẫy khúc trong các thể bố cục khác.
Chăm: Màu sắc nền vải được ưa chuộng là đen hay đỏ, họa tiết trang trí phần lớn có dạng hình học.
Dao: Người Dao chuộng dùng màu đỏ tươi rực rỡ để trang trí: khăn đỏ, bông trên ngực áo, cổ áo… Kỹ thuật thêu thoáng để lộ nền đen, nền chàm trong các họa tiết, có tác dụng làm giảm độ rực chói của các màu nguyên sắc, tạo cho chung độ chuyển sắc êm, trầm, nhuần nhụy.
H’re: Người Hre thích 2 màu đỏ và đen, hoa văn theo môtíp hình học như hình thoi, hình quả trám, hình chữ nhật, hình vuông… được liên kết thành những ô nối tiếp nhau; hoa văn đường thẳng, đường lượn sóng… tạo nên hình dáng cách điệu con sông, con suối; hoặc hoa văn có hình giống các loài vật trong thiên nhiên.
Bana: Màu sắc chủ đạo là đen, đỏ, trắng. Họa tiết đối xứng phản ánh quan niệm về vũ trụ, âm dương, trời đất. Hoa văn thể hiện cảnh thiên nhiên, đường nét văn hóa và đời sống sinh hoạt hàng ngày của người Bana.
LôLô: Người Lô Lô sử dụng kỹ thuật chắp vải mầu có thêu với khuôn thức bố cục chặt chẽ, hòa sắc rực rỡ sáng, tươi của các màu nguyên sắc được bố trí bên nhau làm rõ, làm tăng độ tương phản vốn có.
Tày: Bố cục họa tiết theo phương pháp ô quả trám có các đường viền xung quanh tạo thành các đường diềm gãy khác. Trên cơ sở của loại bố cục hoa văn một mầu đen trên nền trắng người Tày gài mầu vào từng đoạn họa tiết, tùy trình độ thẩm mỹ, ý thích của người dệt trên khung dệt thủ công.
Thái: Thổ cẩm của người Thái Tây Bắc thường sử dụng các màu trắng, đỏ, vàng, xanh lá cây, tím… tạo ấn tượng mạnh. Họa tiết thường đối xứng với nhau, phản ánh quan niệm về sự hòa hợp trường tồn của cuộc sống, quan niệm về vũ trụ, triết lý âm dương, đất trời cùng vạn vật…
Cơtu: Hoa văn rợn sóng tuy đơn giản nhưng nó rất tự nhiên, mộc mạc, những đường nét mờ ảo như mây như sóng. Tùy theo ý đồ trang trí, hoa văn rợn sóng được bố trí thành từng mảng, từng vệt, gọi là kluội; hoặc dàn trải, chạy đều trên toàn bộ tấm vải dệt, gọi là chrơ char.
Mường: Thổ cẩm của người Mường mang đậm màu sắc hoa văn của núi rừng và thiên nhiên… Hoa văn trên thổ cẩm Chiềng là những hình ảnh cách điều từ hoa dẻ, hoa hồi, hạt gấc, quả trám… tuy không cầu kỳ nhưng gắn liền với tình yêu thiên nhiên và con người xứ Mường. Để nhuộm màu cho vải, bà con thường sử dụng nguyên liệu là các loại cây trong rừng. Màu đỏ là cây bang, màu vàng lấy từ cây nghệ, màu đen lấy từ cây chàm…
Nùng: không thêu thùa gì ngoài một số khoang vải có mầu khác với thân áo được đắp vào ống tay áo, vạt áo… Người Nùng cũng dệt thổ cẩm có chung phong cách nghệ thuật, đề tài như thổ cẩm Tày. Ở trung tâm trang trí, các ô vuông đã áp dụng lối bố cục đối cứng quay quanh điểm trung tâm tạo cho đồ án trang trí vẻ vui mắt.
Với các đường nét hài hòa, tinh tế nhưng không kém phần mạnh mẽ, hiện đại đầy quyến rũ của thổ cẩm đang dần trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nhà thiết kế, góp phần tạo nên những bộ trang phục mang tính ứng dụng cao. Chính vì vậy mà thổ cẩm ngày nay đã vượt qua vạn dặm núi đồi để lấp ló xuất hiện khắp mọi nơi, trong các đô thị và thành phố lớn như một phong cách thời trang đầy cá tính tô điểm thêm vẻ đẹp năng động, độc đáo cho chủ nhân của chúng.
>>> Textile Art
