Màu sắc trong lĩnh vực in ấn
Tác phẩm: Màu xanh - Chất liệu: Acrylic - Kích thước: 100 cm x 100 cm - Họa sĩ: Uyên Huy
Trong lịch sử văn minh và lịch sử nghệ thuật của loài người thì nghệ thuật in ấn nói chung còn là ngôn ngữ truyền thông phục vụ cho văn hóa đọc và ngắm nhìn.
Bởi lẽ, ngoài việc in sách, in ngôn ngữ văn tự thì nó còn in nhiều sản phẩm, tranh ảnh của nghệ thuật thị giác và có rất nhiều kỹ thuật in ấn và có một số thể loại đã gắn bó với loài người từ thuở vô cùng xa xưa.
Thí dụ in trên bột (viết lên mảng bột nhồi dẻo mịn và lúc màu còn ướt, người ta dùng giấy chuyên dùng phủ lên mặt lớp bột (vốn đã được viết) để in lấy phần chữ. (Tất nhiên là phải “vẽ ngược để in ra thì xuôi”)…
Từ bấy cho đến nay có rất nhiều kỹ thuật in đã ra đời, phục vụ cho ngôn ngữ truyền thông: In lồi (in khắc gỗ), in lõm (in khắc kẽm), in phẳng (in đá, với phản ứng giữa dầu và nước), in xuyên (in lưới), in cảm từ (in photocopy)… Ngày nay là kỹ thuật in offset hiện đại (nguyên lý gần giống in đá).
Mỗi loại kỹ thuật in vốn có những ưu điểm và nhược điểm… đòi hỏi sự liên tục nghiên cứu để đổi mới kỹ thuật…
Xưa kia với kỹ thuật khắc gỗ, in khắc kẽm, vẽ trên mặt đá (trong kỹ thuật in đá (Lithography), kỹ thuật in cao sau, in lưới… thì khả năng in chồng màu rất kém… chỉ in mảng bẹt mà thôi.
Ngay nay với sự tiến bộ của nhiều dạng máy in offset… đã mở ra kỹ thuật in điện tử vô cùng tinh vi, hấp dẫn, hiệu quả…
Và mỗi kỹ thuật in vốn có khả năng diễn tả màu sắc khác nhau tùy vào những phát triển của khoa học in ấn.
Công nghệ chế tạo mực in công phát triển rất cao, tạo nhiều loại mực in vô cùng phong phú, tuyệt vời…
Công nghệ chế bản cũng tiến bộ tột cùng. Xưa kỹ thuật chế bản qua nhiều khâu.
Ngày nay, file thiết kế chuyển qua computer, bộ phận xử lý trực tiếp lên kẽm (không cần qua bản phim như trước đây) và qua máy in, in ra ngay. Đây là kỹ thuật trực tiếp từ computer qua bản in kẽm (Computer to plan = CTP).
Những hệ màu sắp đề cập trong phạm vi in ấn vốn… đã được nói tới đôi chút trong phần lịch sử nghiên cứu về màu sắc của các bài trước.
Sau đây là một số tư liệu về “không gian màu” được trích ra từ quyển “Màu sắc và chất lượng in” do Tiến sĩ Ngô Anh Tuấn biên dịch).
* Không gian màu CIE:
Không gian màu CIE có một nhược điểm chủ yếu, đó là: không phải tất cả các màu được cảm nhận bởi mắt người tại các vị trí khác nhau đều có độ khác biệt tương ứng với việc cảm nhận.
MacAdam, một người Mỹ đã nghiên cứu sự kiện này trong một loạt các thử nghiệm. Ông đã phân tích và minh họa các kế quả theo hình sau. Hình vẽ cho thấy cái gọi là hình elip MacAdam được phóng đại gấp 10 lần. Vì không gian màu CIE là không gian màu 3 chiều nên hình elip thực sự la các khối elip. Kích thước của các khối elip này là một sự đo đạc từ ngưỡng cảm nhận của các độ lệch màu (mỗi khối elip được nhìn từ tâm và cho từng tông màu riêng biệt).
Hệ thống này không được sử dụng trong thực tế để ước lượng khoảng sai biệt màu vì nó ngụ ý rằng các dung sai có thể chấp nhận được đều khác nhau giữa các tông màu. Để việc tính toán khoảng sai biệt màu đáng tin cậy hơn, cần phải có một không gian màu, trong đó những sự khác biệt về màu được cảm nhận như nhau đều có cùng một trị số như nhau. CIE LAB và CIE LUV là hai hệ thống có ưu điểm như thế. Chúng được phát triển bằng cách chuyển đổi toán học từ không gian màu CIE.
Thông qua sự chuyển đổi này, các khối elip MacAdam với các kích thước khác nhau được ánh xạ lên các khối cầu có kích thước giống như nhau. Bằng cách này, mắt người cảm nhận sự sai biệt màu cho tất cả các màu như nhau.
Vào năm 1976, các không gian màu CIE LAB và CIE LUV – các không gian màu sử dụng thông dụng nhất trong ngành in được tiêu chuẩn hóa quốc tế.
Hình minh họa cho thấy các vị trí của các trục a* và b* của không gian màu CIE LAB trong bảng màu xy.
Các không gian màu khác như hệ thống CMC và không gian màu Munsell.
* Không gian màu CIE LAB:
Không gian màu CIE LAB được sử dụng nhiều nhất cho việc đo màu vật thể (mực in), thí dụ, để pha một công thức mực hay kiểm tra chất lượng in. Các tông màu và độ bão hòa màu được vẽ trên các trục a* và b*. Trục a chạy từ -a* (Red) và trục b chạy từ -b* (Yellow). Trục độ sáng L* có giá trị từ 0 (đen ở đáy) đến 100 (trắng ở đỉnh).
Hình minh họa dưới đây chỉ không gian màu CIE LAB dùng để đo màu các vật thể. Vì nó là kết quả của quá trình chuyển đổi nên hình dạng của nó khác với không gian màu CIE. Cũng vậy, hình dạng của mỗi giá trị độ sáng thay đổi với L*.
Trong hình minh họa, mặt cắt ngang qua không gian màu CIE LAB cho thấy các màu của vật thể có giá trị độ sáng L* = 50. Vùng màu Green được thu hẹp lại và vùng màu Blue được thấy rõ hơn.
Những sai biệt màu được tính bằng cách sử dụng công thức sau:
Đối với những người sử dụng trong thực tế, giản đồ này rất cần thiết.
Ví dụ:
Màu tham chiếu Màu đo được
L* 70.0 75.3
a* 55.0 51.2
b* 54.0 48.4
L* = 75.3 có nghĩa là một màu sáng nằm giữa vàng và đỏ cờ có giá trị a* = 51.2 và b* = 48.4. Vì lẽ đó, ta có thể đoán đây là một màu cam sáng.
Kết quả: Màu tham chiếu và máy đo có vị trí khác nhau trên không gian màu nên màu của chúng khác nhau.
Màu tham chiếu: Là màu được chọn để làm chuẩn hay màu cần phải phục chế lại.
Kết quả tính được:
Sự khác biệt về vị trí màu có thể được phân loại như sau:
Vì việc chuyển đổi không tuyến tính nên các quy luật của không gian màu CIE không áp dụng được cho không gian màu CIE LAB.
* Không gian màu CIE LUV:
Không gian màu CIE LUV cũng được tạo thành qua sự chuyển đổi từ không gian màu CIE nhưng sử dụng công thức chuyển đổi khác. Ba trục tọa độ được xác định bởi các giá trị L*, u* và v*.
Vì không gian màu CIE LUV và CIE LAB là kết quả của sự chuyển đổi khác nhau nên chúng có hình dạng khác nhau. Cả hai không gian này đều được dùng để đo màu của vật thể.
Hình minh họa trên cho thấy, mặt cắt ngang qua không gian màu CIE LUV cho các màu của vật thể có độ sáng L* = 50. Vùng màu Green trên không gian màu CIE LUV được định vị gần tâm hơn so với không gian màu CIE LAB, hơn nữa, vùng màu Blue rộng hơn.
Không gian màu CIE LUV thường được dùng cho việc đánh giá màu trên màn hình. Ưu điểm của nó là có sự chuyển đổi tuyến tính để tất cả các tính cân đối của không gian màu CIE được giữ nguyên không đổi (khác với không gian màu CIE LAB).
* Không gian màu CIE LCH:
Thuật ngữ CIE LCH được sử dụng khi tọa độ cực C (khoảng cách so với tâm) và góc tông màu h được dùng thay cho các trục tọa độ Cartesian a, b hay u, v trong không gian màu CIE LAB hay CIE LUV. Không gian màu CIE LCH là không gian màu bổ sung.
Độ sáng L* giữ nguyên không đổi.
Cường độ màu được tính bởi công thức:
Góc tông màu được tính bởi công thức:
Đối với không gian màu CIE LUV việc tính toán cũng tương tự.
Dưới đây là sự mô tả sơ lược với giá trị màu đo giống như vị trí màu
Vị trí màu thực:
L* = 75.3
C* = 70.5
H* = 43.40
4.6.4. Hệ CMC
CMC là một cách ước lượng sự khác biệt vị trí màu trên không gian màu CIE LAB, được phát triển tại Anh năm 1988 bởi Ủy Ban Đo Đạc Màu Sắc của Hiệp Hội Các nhà chế tạo màu và thuốc nhuộm. Nó không mô tả sự cảm nhận khác biệt màu (như CIE LAB hay CIE LUV).
Thông thường sự thay đổi màu gần trục độ sáng được cảm nhận nhiều hơn sự thay đổi về độ bão hòa màu. Hơn nữa, sự khác biệt độ bão hòa màu dễ dàng được chấp nhận hơn là góc tông màu.
Hình vẽ cho thấy nguyên lý đánh giá màu CMC cho các vị trí màu khác nhau trong không gian màu CIE LAB. Mỗi hình elip chỉ ra các vị trí với sự khác biệt màu không đổi phù hợp với công thức CMC. Ta có thể thấy rõ ràng là các hình elip (khoảng dung sai trong không gian màu CMC) trong vùng không gian màu nhỏ hơn so với hình elip tại vùng có độ bão hòa cao. Thêm vào đó hình dạng của chúng được thiết lập sao cho góc tông màu nhỏ hơn độ bão hòa màu. Các hình elip cũng có khả năng được điều chỉnh riêng rẽ sự khác biệt độ sáng và tông màu. Sự điều chỉnh này được thực hiện bởi hai hệ số I và c (I là hệ số đo độ sáng và c là hệ số đo lường tông màu thường = 1). Ngành công nghiệp dệt thường dùng tỷ lệ I:c = 2:1 điều này có nghĩa là sự biến đổi gấp đôi về độ sáng sẽ được chấp nhận như độ biến đổi về tông màu.
Tỷ lệ này có thể đáp ứng được các nhu cầu ứng dụng đang được bàn luận. Vì vậy các giá trị về sự khác biệt vị trí màu có ý nghĩa và có thể so sánh được chỉ trong mối liên hệ với các hệ số đo lường.
* Hệ Munsell:
Munsell đã phát triển một hệ thống phân loại màu với khoảng cách về sự khác biệt màu đều nhau vào năm 1905. Trong hệ thống này các màu được sắp xếp theo tông màu, độ sáng và độ bão hòa màu. Các tông màu cơ bản là Red, Yellow, Green, Blue và Purple (Đỏ tía). Hệ thống được phát hành vào năm 1915 dưới dạng “Sách màu Munsell” cho 40 tông màu, ánh sáng loại C và mẫu in trên giấy sáng và bóng mờ.
Năm tông màu cơ bản lại được chia nhỏ thành 100 tông, mỗi tông có 16 độ bão hòa màu và 10 mức độ sáng. Hình minh họa cho thấy một cắt 40 tông màu. Kết quả cho ra một không gian màu không bình thường, vì đối với một số màu và giá trị độ sáng không bao trùm tất cả mọi vùng đo màu.
Tọa độ màu Munsell không thể chuyển sang tọa độ màu CIE.
Các hệ thống phân loại màu sau này là các thẻ màu DIN (DIN 6164). Hệ màu tự nhiên NCS, hệ màu của Hiệp hội Quang học Hoa Kỳ OXISA và hệ màu thiết kế RAL (RAL – DS) (trích từ sách: “Màu sắc và chất lượng in” do Tiến sĩ Ngô Anh Tuấn biên dịch).
Tóm lại, ngày nay kỹ thuật đã phát triển vượt bậc, nhiều khả năng in chồng màu rất tốt: tinh vi, chính xác, chồng nhiều màu và cả kỹ thuật in UV định vị nữa.
Một số điều rất cơ bản là một ấn phẩm có chất lượng in tốt thường dựa vào các yếu tố sau:
- Chất lượng thiết kế tốt (trong đó có chất lượng hình ảnh đẹp, sắc nét, nội dung độc đáo);
- Kỹ thuật xuất phim, chế bản tốt;
- Kỹ thuật bình phim;
- Chất lượng giấy (giấy xấu, mỏng không cho hiệu quả màu đẹp, tươi tắn, trong trẻo);
- Số lượng ấn phẩm (in ít rất khó chỉnh màu cho đẹp, trừ trường hợp giá thật cao để bù vào số tờ giấy in thử…);
- Kỹ thuật bế xén…
Trên đây là một số không gian, hệ màu có liên quan đến kỹ thuật in hiện nay. Muốn hiểu thật rõ những vấn đề này chúng ta phải học kỹ thuật in.
>>> Ứng dụng in ấn
