Nguyên lý thiết kế đồ gỗ và nội thất (Phần 4)
Một thiết kế được xem là tốt nếu thể hiện được những ý tưởng của chính nó và cũng thể hiện dấu ấn đặc trưng của nhà thiết kế. Đối với các sản phẩm như cửa, bục, tủ, ngăn kéo đều có thể xác định trước phần phụ kiện. Thường thì chúng ta không thấy điều này là khó khăn vì đã có hàng loạt các nhà sản xuất cung cấp phụ kiện. Ngoài ra, các chốt tai các góc cạnh, các chỗ cong, răng, lỗ mộng và lỗ khoan cũng là những kết cấu đã được thử nghiệm trong sản xuất đồ gỗ, đặc biệt, nếu thích hợp, sẽ lại được sử dụng.
Do đòi hỏi tính cá biệt về kỹ thuật và phong cách, nên hình dạng của đồ gỗ, nét tinh tế trong kỹ thuật cũng như phong cách riêng cũng cần được chú ý.
Bên cạnh đó, có một thực tế là bản sao chép thường kém hơn so với bản gốc, sự sao chép ý tưởng sẽ biểu lộ ở phong cách và tính thẩm mỹ kém của những nhà thiết kế. Theo thời gian, sự sao chép ý tưởng sẽ làm cho chủ sở hữu cảm thấy nhàm chán hơn là yêu thích món đồ. Đặc biệt, ngày nay các vật phẩm thương mại và tác phẩm thủ công được sao chép tinh tế, mô phỏng đến từng chi tiết. Những sản phẩm này có thể không được đánh giá là có nét đặc trưng và sẽ bị loại ra khỏi đặc tính “Thiết kế độc đáo”, theo tiêu chí đánh giá của các cuộc thi.
Sự liên hệ với không gian
Các sản phẩm đồ gỗ được thực hiện theo thiết kế có kết cấu và chức năng không phải chỉ “phù hợp” với chính nó, mà còn phù hợp với không gian bố trí chúng. Như trong một căn hộ, hay một căn phòng, và những người sống trong không gian cùng với những đồ nội thất này cũng cảm thấy hòa hợp với chúng.
Đồ nội thất độc lập không được ảnh hưởng đến sự gắn kết giữa các đồ vật hiện có, hoặc, việc gắn kết này không được ảnh hưởng đến những sản phẩm đã được thiết kế độc lập. Đặc biệt là đồ nội thất độc lập không được đặt bên cạnh cửa có nhiều họa tiết trang trí, một thiết kế hiện đại không được đặt bên cạnh một thiết kế cổ điển với cùng kích cỡ và cách thể hiện (Hình 96 và 97). Mỗi đồ nội thất có kích cỡ lớn đều có thể chiếm dụng không gian, gây ảnh hưởng và lấn vị trí của những vật dụng khác (Hình 98). Như trong ví dụ này thì ảnh hưởng của đồ nội thất sẽ tăng lên, nếu được đặt sát tường, bên cạnh cửa ra vào có màu sắc giản dị và trung tính (Hình 99).
Hình 96. Những loại cửa được gọi là “cửa trang trí” có sức ảnh hưởng rất lớn trong phòng. Đặc biệt, việc kết hợp cửa trước của tủ đứng với cửa phòng, hoặc ngược lại không phải là một ý hay.
Hình 97. Sẽ tốt hơn, nếu cửa phòng có màu trung tính. Khi đó, đồ gỗ sẽ tạo được sự nổi bật.
Những sản phẩm đồ gỗ phong cách cổ điển cũng có thể tìm được chỗ đứng của mình trong không gian hiện đại, nếu như nó không đối lập trong mối liên hệ trực tiếp với một vật dụng gần đó (Hình 100). Mỗi vật dụng đều cần một không gian để “tồn tại” (Hình 101). Giả sử, để đồ gỗ và các loại cửa từ nhiều thời kỳ khác nhau có thể cùng hòa hợp, thì nên đặt chúng so le, không đối diện nhau (Hình 98). Một cách nào đó, chúng ta có thể bỏ qua các tính đối lập của chức năng hoặc giá trị của thời gian. Vì vậy, sẽ tốt hơn nếu những đồ nội thất có thể biểu hiện sự hợp lệ, rõ ràng và không sai lệch bằng chính phong cách riêng và chức năng của chúng (Hình 102 và 103). Chúng ta cũng không nên xem nhẹ sự ảnh hưởng của những đồ nội thất lẻ đến không gian chung. Sự kết hợp hoàn hảo của những đồ dùng trong phòng, sự thống nhất và hài hòa trong bố trí vật thể, hình dạng, màu sắc và chất liệu của chúng có vai trò rất quan trọng đối với sự cảm nhận thẩm mỹ, không kém gì việc thiết kế những sản phẩm đơn lẻ (Hình 104 và 105).
Hình 98. Một sự sắp đặt tốt, khi bố trí cửa kiểu xa nhất có thể đối với đồ nội thất cổ. Trong thực tế, những đồ vật này gây ảnh hưởng lẫn nhau.
Hình 99. Đảm bảo sự trung lập trong phối hợp giữa cửa phòng và tường. Khi đó, những đồ nội thất có giá trị mới thể hiện một cách trọn vẹn
Thân thiện với môi trường
An toàn môi trường hay là thân thiện với môi trường ngày càng có nhiều ý nghĩa hơn trong ngành sản xuất đồ gỗ. Vì vậy, trong sản xuất, đã có sự chú trọng đến việc tiết kiệm năng lượng và giữ gìn nguồn tài nguyên, như là một cách tiết kiệm nguồn cung cấp nguyên vật liệu. Keo và sơn đã qua sử dụng không nên chứa các thành phẩm làm ô nhiễm môi trường và gây hại cho sức khỏe, thường là dung môi hòa tan. Cuối cùng, các sản phẩm đồ gỗ cần phải có khả năng tái chế tốt, ví dụ như khả năng tháo lắ và tách rời ra nhiều bộ phận, có thể đốt cháy hoặc tự phân hủy của những vật liệu hữu cơ và khả năng nóng chảy của kim loại v.v…
Hình 100. Hai đồ nội thất có hình dạng bên ngoài khá giống nhau không nên được đặt cạnh nhau. Chúng sẽ có ảnh hưởng đối nghịch về hình thức và chức năng.
Hình 101. Những đồ gỗ mang phong cách cổ như trong hình vẽ cần phải có một khoảng không gian rộng vừa đủ.
Trong thời kỳ sản xuất đồ gỗ bằng nguyên liệu gỗ và veneer, sử dụng keo làm từ da và xương thú, hay sử dụng các cấu kiện lắp ghép làm từ sắt hoặc đồng, thì vấn đề an toàn môi trường không phải là vấn đề quan trọng. Chỉ đến khi việc sử dụng ngày càng nhiều hơn những vật liệu làm từ nhựa cho các cấu kiện lắp ghép và hoàn thiện bề mặt, các loại keo dán và chất kết dính tổng hợp v.v… cũng như khi tuổi thọ của đồ gỗ trở nên ngắn hơn, thì việc cân nhắc tính thân thiện với môi trường mới được đặt ra.
Ngành công nghiệp sản xuất vật liệu từ lâu đã tuân thủ theo những yêu cầu như: ván dăm không chưa formalđêhyl hầu như không có tính khuếch tán. Ngoài ra, ngày nay, nguyên vật liệu sản xuất gồm cả vật liệu nhựa, cũng được tái chế rất tốt. Cuộc tranh luận về việc một sản phẩm gỗ hay veneer thì có tác dụng gìn giữ nguồn tài nguyên tự nhiên và thân thiện với môi trường hơn, cần được đưa lên một tầm quan trọng mới.
Với những sản phẩm được thiết kế tốt, dù là những sản phẩm thủ công thông thường, hay cả những sản phẩm tinh tế, chúng tôi luôn hướng đến sự tinh xảo và nét riêng biệt đặc trưng. Một số sản phẩm đồ nội thất gỗ có thể sẽ được truyền lại nhiều đời sau cũng tốt hơn cả là chúng có thể tái chế được.
Giá trị thẩm mỹ cao
Về cơ bản, việc thiết kế các sản phẩm nên được ưu tiên thực hiện trước. Để sản xuất một sản phẩm, cần phải có nguyên vật liệu. Để có một sản phẩm, cần phải trả chi phí cho thời gian và năng lượng bỏ ra. Sẽ thật đáng tiếc, và vô trách nhiệm, nếu như sự tốn kém này chỉ để làm nên những sản phẩm có tính thẩm mỹ trung bình hoặc kém. Đối với vấn đề này, ta cần phải có khả năng và biết được điều gì tạo nên giá trị thẩm mỹ cao.
Có rất nhiều tiêu chuẩn chung cho một thiết kế tốt. Có thể nêu ra: sự thể hiện chân thật và chính xác của vật liệu và hình dáng. Sự thể hiện chức năng đồ dùng của thiết kế. Về vật liệu: nên có hình thức hợp lý, cấu trúc và chức năng xác định rõ ràng, để sản phẩm hoàn thiện có thể tự nói lên giá trị của nó. Cấu trúc và thiết kế được chọn dựa theo phong cách, tỷ lệ, kích thước, cũng như màu sắc và chất liệu.
Plato đã từng nói: “Cái đẹp là hào quang của hiện thực, sự thật và sắc đẹp đều có chung nguồn gốc”.
Sự kích thích cảm giác và tinh thần
Điểm cuối cùng trong chuyên mục 10 tiêu chuẩn đánh giá một thiết kế tốt chính là khả năng kích thích cảm giác và tinh thần. Đây là sự kích thích bắt nguồn từ chính sản phẩm, là điều mà một sản phẩm nên thể hiện được. Chúng ta thường hay nói, cái này hấp dẫn đối với mình. Khi nói về đồ gỗ nội thất, cũng tương tự như vậy:
- cân đối và tinh xảo
- trang nhã và tinh tế
- hiện đại và không lỗi thời
- cá biệt và rõ nét
- to lớn và kềnh càng
- lòe loẹt và hào nhoáng
- cầu kỳ và sặc sỡ
- truyền thống hoặc dễ được yêu thích (thấu cảm)
- phù hợp và tiện lợi
Hình 102. Đồ nội thất hiện đại và cổ điển vẫn có thể được xếp chung với nhau, khi mỗi bên đều sở hữu một sức biểu đạt riêng và khác biệt, không gây ảnh hưởng xấu đến nhau, như ở hình vẽ này.
Hình 103. Ở hình vẽ này, một cái ngăn tủ có ngăn kéo kiểu cổ rất nhỏ vẫn có thể xếp chung với một cái tủ hiện đại cỡ lớn. Dù cho vật dụng bên cạnh có kích thước rất lớn, cái tủ cổ vẫn giữ được nét đặc trưng riêng và giá trị của nó.
Hình 104. Đối với giấy dán tường màu sắc sặc sỡ, làm giảm sự nổi bật của đồ nội thất.
Bề mặt đồ nội thất có thể liên kết một cách cân bằng, đối xứng hoặc không đối xứng, hoặc kém hấp dẫn đến mức gây nhàm chán. Tính năng và cấu trúc được thực hiện tỉ mỉ, các chi tiết được xử lý khéo léo, tay cầm được gắn thích hợp và đúng, khung hài hòa, cân đối và đặc tính của đồ gỗ được kiến tạo phù hợp v.v…
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều được kích thích giống nhau. Có sản phẩm được yêu thích và gây chú ý nhiều hơn những sản phẩm khác. Có những sản phẩm được quan tâm ngay từ cái nhìn đầu tiên, còn sản phẩm khác lại cần một thời gian mới được công nhận.
Hình 105. Đối với loại giấy dán tường có màu sắc tao nhã và hình vẽ đơn giản, đồ nội thất được thể hiện họa tiết ấn tượng hơn rất nhiều.
Aquino đã từng nói: “Cái đẹp là sự toàn vẹn, hài hòa và rực rỡ - là khoảnh khắc mà tâm trí bị hấp dẫn bởi sự toàn vẹn, cả sự hài hòa và rực rỡ” đó.
>>> Nguyên lý thiết kế đồ gỗ và nội thất (Phần 3)
