Họa phẩm “Tĩnh vật với ghế mây (1912)” của Pablo Picasso
Cơ hội cống hiến lớn của Picasso cho hội họa khi ông và họa sĩ Braque phát triển họa phái Lập thể vào những năm đầu thế kỷ XX. Picasso mô tả Lập thể: là nghệ thuật trước hết thể hiện dáng, làm bật lên từ không gian, loại trừ phối cảnh rồi bẻ nó ra từng mảnh sau móc nối chúng lại thành một thể cách mới, những hình bày vụn vặt đó. Họa sĩ Lập thể đã làm như thế, thí dụ: cắt ra từ mặt phẳng của một vật từ nhiều góc cạnh, chứ không truyền thần từ 1 điểm. Lại cũng chính Picasso tổng kết quan điểm và mục đích Lập thể như sau: “Vẽ, ngoài ra không gì khác, và để tìm cảm giác mới trong vẽ, lột bỏ những hiện thực vô bổ bằng một phương pháp chỉ liên kết với tư tưởng mà thôi – chẳng cần lệ thuộc hay kết hợp giữa chủ thể và thực tế khách thể.
“Tĩnh vật với ghế mây” mở ra một hướng mới của Lập thể. Tranh cắt dán. Thật ra Picasso gom hết vào tấm vải dầu (tẩm) những họa tiết đựng trong ghế mây cùng những vật dụng trên bàn cà phê, được coi như một cuộc cách tân trong làng vẽ của thế kỷ này. Kỹ thuật mới, cắt dán, tách rời khỏi truyền thống dùng chất liệu… và với khái niệm về cái đẹp là sự khéo léo y như chụp ảnh. Nó đặt người cầm cọ trước một thách thức: hãy thăm dò một kỹ thuật mới, hãy dùng mọi chất liệu có trong tay để đạt cứu cánh. Kỹ thuật cắt dán do Picasso và Braque khai triển về sau áp dụng cả dán chữ, chẳng hạn như bức tranh này có chữ JOU tức Jour-nal = tờ báo và cũng thường để chỉ tranh mặt phẳng, lại cũng ám chỉ là chơi bài, viết tắt tiếng Pháp jouer. Tương tự, trên vải dầu, những họa tiết mây đan có nhiều ứng dụng trong hội họa, nó gợi ý đến cái ghế hay tranh dán tường. Nó có vẻ như sống thật vừa như ảo ảnh trích từ một miếng mây đan. Cắt dán chẳng bao lâu sau thành một nghệ thuật linh hoạt, và gây nhiều ảnh hưởng.
“Tĩnh vật với ghế mây” là một trong chuỗi những bức vẽ tĩnh vật thực hiện mùa xuân 1912. Giống như những bức vẽ trong série (chuỗi), được nghệ sĩ lồng trong khung bằng mây song. Picasso mô tả phương pháp làm việc của mình như sau: “Tôi thường vẽ nhiều bức một lần, đặc biệt vào buổi chiều, hay đêm là tốt nhất.”
1. Picasso quen dùng trắng trơn làm nền, vải phải là hàng sợi mịn để tác phẩm có một “tông” sáng sủa.
2. Sơn lót phải nhiều lớp lỏng, lại quét lên lớp còn ướt. Những dạng như vỏ sò được vẽ trước bằng impasto = sơn đặc trên một lớp sơn, sau đó phủ lên một lớp đen bằng bút để thể hiện hình con sò.
3. Vải thấm dầu dán vào khung tranh bằng một chất keo rồi mới quét sơn lót.
4. Tranh đóng khung bằng song mây không viền trắng.
- Dùng chữ không cần nháp bằng bút chì.
- Vàng cam đục.
- Impasto trắng khá dày.
- Cắt dán trên vải dầu mặt đan song mây.
- Khung bằng song mây.
“Tĩnh vật với ghế mây” là bức tranh đầu tiên áp dụng cắt dán. Giá màu, trừ những nét mỏng màu cam mờ để thể hiện những lát cam, còn thì giới hạn phổ chỉ có màu son và màu “siennas” – nâu vàng. Chất liệu dán mặt mây đan trên vải dầu hòa vào toàn thể bức tranh và màu sơn. Khung song mây hình oval: trái xoan, nhấn mạnh vào sự kiện: là một vật dụng, liên tưởng đến mép bàn cà phê, và một mặt phẳng tròn nhìn từ xa (phối cảnh).
Trong những hình tượng được cách tân của bức tranh này có những mảng đan mây… lần thứ nhất áp dụng kỹ thuật cắt dán. Chữ juo vần đầu chữ journal, tiếng Pháp có nghĩa là: tờ báo, và cũng của chữ jouer = chơi. Chữ hòa lẫn vào hình ảnh, làm như tự nhiên, chỉ là cái bóng thôi.
“Tĩnh vật với ghế mây” nằm trong loạt tranh tĩnh vật mà tác giả Picasso vẽ năm 1912, khung đều làm bằng một đoạn song mây. Nếu xem tranh trong một gallery hay phòng triển lãm chẳng hạn, bạn sẽ nghĩ rằng tác giả chọn khung cho vừa tranh. Đôi khi phòng tranh cũng là khung trong toàn cảnh.
Chi tiết bằng thật. Đường đan của song mây… đều là lần đầu tiên cắt dán thành tranh, coi như dán thêm lần nữa bằng nhát cọ đưa dọc bên chúng, thấy rõ ở mép bàn café, ở cái đế và cái bóng của ly rượu.
>>> Tác phẩm "Cây đàn ghita" của Pablo Picasso
