Tượng
Tượng là các tác phẩm điêu khắc đứng độc lập, thường là về một cá nhân, song đôi khi là một nhóm. Từ xưa cho đến nay, những bức tượng bằng đồng và đá được trưng bày nơi công cộng thường phục vụ cho các chức năng xã hội, chính trị hỗn hợp nhằm thu hút sự tập trung cho việc thờ cúng và hoạt động của các nhóm cách mạng.
Bằng cách đặt em gái mình là Amenirdis lên vị trí vợ của thần Amun, vua Piye xứ Kushite đã củng cố quyền lực của mình ở Ai Cập vào thế kỷ VIII TCN. Bức tượng Amenirdis này cho thấy một triều đại ngoại bang đã chấp nhận quan điểm tôn thờ thần linh của người Ai Cập.
Từ “tượng” trong Tiếng Anh (statue) có nguồn gốc từ động từ stare trong tiếng Latinh, có nghĩa là “đứng”. Các bức tượng thường đứng ở những nơi dễ được chiêm ngưỡng hoặc tôn thờ, ở những nơi thiêng liêng hay trung tâm hành chính, truyền tải sức ảnh hưởng của những người cho dựng chúng và tầm quan trọng của thần linh hay cá nhân nào đó mà chúng đại diện. Việc tạo ra một bức tượng – mang đến cho các nghệ sĩ điêu khắc cơ hội thể hiện và phát triển các kỹ năng, đồng thời gián tiếp tham dự vào sự huyền bí của sức mạnh tâm linh và thế tục.
Những bức tượng đóng vai trò rất lớn trong nền văn minh Địa Trung Hải và Lưỡng Hà, như một hình thức thay thế cho sự hiện diện ở khắp nơi của vị hoàng đế đang tại vị, của những vị tiên tổ đã khuất hay các đấn thần linh vô hình. Các bức tượng vua chúa Ai Cập đã phát triển thành một tập hợp các tư thế được quy định một cách chặt chẽ, đẩy vai trò siêu nhiên của các pharaoh vượt lên khỏi những tính chất cá nhân của con người mà nó đại diện. Những điêu khắc gia Hy Lạp thế kỷ V TCN là những nghệ sĩ tên tuổi đầu tiên mà tiếng tăm thời đó của họ cũng tương xứng với danh tiếng sau này. Danh tiếng đó phần lớn là nhờ vào những bức tượng được đặt làm tặng phẩm hay lễ vật trong các khu đền thờ. Hầu hết các bức tượng được làm ra ở phương Tây từ thế kỷ XV trở đi đều thể hiện sự học hỏi nghiêm túc các loại hình và kỹ thuật được tạo nên bởi các nhà điêu khắc Hy Lạp.
Bức tượng Gorilla Lưng Bạc (2007-08) của David Mach, được làm không phải bằng đồng hay bằng đá mà bằng móc áo kim loại, tạo nên một vật thể mạnh mẽ từ các vật liệu được sản xuất hàng loạt và bị bỏ đi.
Theo truyền thuyết, các bức tượng thường được gán cho khả năng trò chuyện và hành động một cách thần kỳ hay ma quái, tương tự như bức tượng của Commendatore trong vở opera Don Giovanni của Mozart. Việc tiêu hủy điên cuồng các bức tượng, chẳng hạn những bức tượng của Felix Dzerzhinsky, người sáng lập nên KGB, ở Moscow vào năm 1991 và của Saddam Hussein ở Baghdad vào năm 2003, cho thấy sự cuồng tín vẫn gắn với các bức tượng và tính biểu tượng nơi chúng được dựng lên. Trong thế kỷ XX, bên cạnh sự thoái trào về phương diện văn hóa của các chính quyền chuyên chế, phương tiện truyền thông đại chúng đã thay thế các bức tượng công cộng để hiện diện khắp nơi. Các bức tượng ngày nay thường chỉ trích hoặc chế nhạo vai trò truyền thống của chúng trước kia.
Sự khó khăn trong việc giữ thăng bằng cho các bức tượng kị sĩ khiến đây trở thành bài kiểm chứng kỹ năng đối với các nhà điêu khắc và thợ đúc đồng. Những nhà điêu khắc thời kỳ Phục Hưng và Baroque đã tìm cách mô phỏng vẻ ngoài đầy quyền uy của bức tượng Hoàng đế La Mã Marcus Aurelius ở thế kỷ II này.
Một xu hướng kỳ lạ của những bức tượng là trở nên nổi tiếng hơn người đã tạo ra chúng. Có khá ít người biết đến tến tuổi của những nhà điêu khắc đã chịu trách nhiệm làm nên bức tượng Nữ thần Tự do ở cảng New York (Frédé ric-Auguste Bartholdi), tượng Thần Anteros ở Piccadilly thuộc London (Alfred Gilbert) hay tượng Kị sĩ đồng ở St Petersburg (Etienne-Maurice Falconet). Tượng David của Michelangelo là một trường hợp ngoại lệ hiếm hoi. Nhưng liệu có thể tách biệt các bức tượng ra khỏi những ý nghĩa nổi tiếng muôn hình vạn trạng của chúng, để chiêm ngưỡng chúng như một tác phẩm nghệ thuật đơn thuần hay không? Ví như bức tượng David, ban đầu được đặt ở nơi công cộng tại trung tâm thành Florence, như một hình tượng trong Kinh Thánh đại diện cho sự trẻ trung cường tráng của nước Cộng hòa Florence. Bức tượng này sau đó lần lượt trở thành hình tượng tiêu biểu cho tinh thần Phục Hưng, biểu tượng của giới đồng tính và là biểu trưng cho nền du lịch của Italy.
>>> Tìm hiểu về nghệ thuật điêu khắc và tạo hình tượng Phật
>>> Hoa văn thủy ba Lý - Trần trên điêu khắc tượng đài