Những khu vườn đầy mê hoặc của các nghệ sĩ
Vào những năm 1800, với sự trỗi dậy mạnh mẽ của nghệ thuật làm vườn, các nghệ sĩ bắt đầu chuyển hướng và sáng tạo nên những khu vườn của riêng mình.
Cũng giống như Claude Monet vùng Giverny, nhiều họa sĩ đương thời đã lấy cảm hứng trong công việc từ chính những xúc cảm thăng hoa nơi bản thân họ. Nhưng thực tế lại vượt xa khỏi suy nghĩ của những dự đoán của mọi người vào thế kỷ XIX. Từ những cụm hoa đậm chất hình học của Sol LeWitt tại Philadelphia cho đến khu vườn chàm dựng thành tường của Frida Kahlo tại Mexico, hãy cùng điểm qua 8 khu vườn đã gây tiếng vang mạnh mẽ trong thế giới của những nghệ sĩ thiết kế cảnh quan lừng lẫy.
1. Marrakech của Jardin Majorelle
Căn bệnh tim đã khiến họa sĩ người Pháp Majorelle phải chuyển đến sinh sống tại một vùng ấm áp hơn ở Morocco, nơi ông an dưỡng đến cuối cuộc đời mình ở ngoại ô Marrakech năm 1923. Người nghệ sĩ đã mở ra một xưởng thiết kế Art Deco tại chính tư gia của mình, nhưng chính những khu vườn bao quanh nơi ấy mới trở thành lẽ sống trong cuộc đời ông sau này. Majorelle đã dành ra 40 năm cuộc đời mình để chăm sóc những mảnh đất, tìm kiếm các loài cây cỏ lạ kỳ trên khắp thế giới với con số lên khoảng 300 loài, từ những cây xương rồng ở Texas cho đến những hàng tre đen tại Trung Hoa. Bên cạnh đó, ông còn sơn lại toàn bộ những bức tường tại nơi làm việc của mình bằng “màu xanh Majorelle” - sắc màu đã làm nên thương hiệu của ông trong những năm 1930 với cảm hứng từ những viên gạch Moroccan.
Sau một tai nạn xe hơi, Majorelle đã phải quay trở lại Pháp và qua đời sau đó ít lâu. Khu vườn của ông không được chăm sóc và trở nên úa tàn, mãi cho đến năm 1980, khi Yves Saint và Pierre Bergé đặt chân đến nơi đây, một kế hoạch tái thiết mới được thảo lên những nét đầu tiên.
Ảnh: Artsy
2. Central Garden của Robert Irwin - the Getty Center, Los Angeles
Mặc dù Irwin bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật của mình với tư cách là một họa sĩ vẽ tranh trừu tượng, ông nhanh chóng trở thành một thành viên của phong trào “Ánh sáng và Không gian” tại California. Sau đó, ông giã từ công việc sáng tác các tác phẩm, thay vào đó là những dự án kiến trúc như trùng tu lại sân bay Miami và thiết kế trung tâm Central Garden cho Getty. Đó là dự án cảnh quan sân vườn đầu tiên của Irwin, và để chuẩn bị cho dự án này, ông đã mua lại cuốn sách làm vườn trị giá hàng ngàn đô la rồi nghiền ngẫm chúng trước khi bắt tay vào công việc.
Trong dự án thiết kế cảnh quan cuối cùng (cùng hợp tác phát triển dự án là kiến trúc sư Richard Meier) ông đã tạo nên một công trình với điểm nhấn là một dòng suối uốn quanh sườn đồi đổ vào quảng trường và kết thúc tại một hồ nước giữa vườn đỗ quyên. Mặc cho thời tiết ôn đới quanh năm tại Los Angeles, Irwin vẫn tạo nên các tác phẩm được định hướng theo mùa với các loại cây thay lá và hơn 500 giống cây khác. Và trong ngày kỷ niệm 10 năm sáng tác của mình, Irwin đã nói rằng “Không có một vòng tuần sắc nào phong phú hơn một khu vườn”.
Ảnh: Artsy.
3. Casa Azul của Frida Kahlo - thành phố Mexico
Trong nhữnng bức ảnh chân dung, phần bên phải mái tóc của Kahlo luôn trông như một bụi hoa nhỏ. Sự bừng nở trên diện mạo của cô cũng tựa hồ như chính những khu vườn tại Casa Azul, nơi mà cô đã sinh ra và sống đến những năm cuối đời. Bên cạnh các loài hoa, người nghệ sĩ còn trồng cả những cây ăn trái như cam, mơ và lựu cùng các loại cây đến từ Mexico yêu quý của cô, trong đó bao gồm cả giống lê gai và cây thùa. Ngoài ra, để nhấn mạnh hơn về chủ nghĩa dân tọc, cô đã tạo nên một Aztec thu nhỏ giữa vườn cây lấy cảm hứng từ kim tự tháp, công trình mà cô cùng chồng mình Diego Rivera đã cùng nhau sáng tạo nên. Họ thậm chí còn sử dụng những sắc màu truyền thống Mexico để tạo nên bức tranh màu chàm sống động trên những bức tường.
Ảnh: Artsy.
4. Lines của Sol Lewitt - Four Directions in Flowers, Philadelphia
Dù phải mất đến gần 3 thập kỷ, nhưng khu vườn Fairmount Park do LeWitt thiết kế tại Philadelphia cuối cùng cũng đã được công nhận vào năm 2012 sau ngày ông mất 5 năm trước đó.
Ông đã tạo nên một nét đặc trưng riêng với những khối hình học được làm từ hoa trông như các bức họa trên tường. Với hầu hết các tác phẩm của mình, LeWitt luôn là người lên những ý tưởng thiết kế và để những phần hoàn thiện còn lại cho những người khác. Trong trường hợp này, ông đã chỉ định đặc biệt một nhà thực vật học đích thân chọn ra những loại cây cũng như chăm sóc cho khu vườn. Mỗi một khu vực nhất định trong khu vườn của ông đều có những loại cây khác nhau với màu sắc đa dạng, trong đó gồm có hoa chuông cho màu trắng, yarrow cho màu vàng, hoa hồng lại thắm đỏ và ngải đắng đến từ nước Nga xa xôi với màu xanh lam.
Ảnh: Artsy.
5. Giverny của Claude Monet - Normandy
Monet đã từng nói rằng, “Có lẽ tôi có một món nợ với các loài hoa, và vì thế tôi phải trở thành người họa sĩ cho chúng”. Một điều chắc chắn rằng, sẽ không có bất kỳ một cuộc thảo luận về nghệ sĩ và những vườn hoa được cho là thành công nếu thiếu đi những ý tưởng ấn tượng của Monet - một nghệ sĩ tại Giverny, một huyền thoại trong lòng mọi người. Monet đã chuyển đến Giverny vào năm 1883, cùng với sự trợ giúp của gia đình và 6 người làm vườn, ông và mọi người đã tạo nên một kiệt tác sống. Từ những bông hoa diên vĩ sống động và các đóa cúc đến từ khu vườn của Nhật Bản, kết hợp cùng với đường nét thiết kế chăm chút của mình, Monet đã tạo nên những bức tranh tuyệt diệu, điều mà sau này trở thành tác phẩm nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của vị nghệ sĩ lừng danh.
Ảnh: Artsy.
Các nghệ sĩ đã thật sự đầu tư sự sáng tạo của mình một cách nghiêm túc vào việc kiến thiết cảnh quan và chính điều đó đã sản sinh ra những khu vườn tuyệt mỹ đi vào từng trang sách qua mọi thời đại.
6. Garden of Eden của Adam Purple - New York
Khi Purple nhìn ra cửa sổ của căn hộ chung cư Lower East Side nơi ông đang sống, ông nhìn thấy lũ trẻ đang chơi đùa trong bãi rác và chợt nghĩ “Đây thực sự là một địa ngục để nuôi dạy lũ trẻ lớn khôn, một nơi mà bạn phải đặt chân lên nền đất bẩn”. Vì vậy, vào năm 1975, ông đã bắt đầu dọn dẹp những bề bộn tại hai khu vực gần đó để tạo nên nơi mà ông gọi là “Khu vườn địa đàng”. Với thiết kế dạng tròn, cùng với các loại rau và cây ăn quả bao quanh biểu tượng âm dương tại trung tâm, công trình được xem như một điều không tưởng vào thế kỷ XIX.
Vào thời đỉnh cao, khu vườn đã kéo dài trong lòng thành phố, phủ xanh 1400 mét vuông, thu hút sự chú ý của National Geographic và nhiều sự quan tâm khác nhau. Mặc dù Purple (hay còn được biết là David Wikie) chưa từng được đào tạo qua một trường lớp về nghệ thuật nào, nhưng ông vẫn tự cho mình là một nhà điêu khắc về môi trường. Và khu vườn của ông đã từng được so sánh với các tác phẩm của Robert Smithson và Agnes Denes. Mặc dù vậy, tuy những nỗ lực của ông và những người cùng hỗ trợ là rất lớn, nhưng vào năm 1986, thành phố buộc phải cắt bỏ một số khu vực tại khu vườn này để mở rộng đường xá và nhiều dự án phát triển dân cư khác.
7. Seebüll của Emil Nolde - Neukirchen, Đức
Seebull chính là dự án mà họa sĩ Nolde và vợ ông, Ada, đã đặt nền móng mạnh mẽ của mình. Ngôi nhà tọa lạc tại miền bắc nước Đức là nơi ở của nghệ sĩ vị họa sĩ này từ năm 1927 đến những năm tháng cuối đời 1956. Đây thực sự là nơi không dễ dàng để biến thành một khu vườn, họ phải trộn cát và than bùn vào nhau để bổ sung dinh dưỡng cho hệ thực vật nơi đây. Sau đó, họ dùng cây sậy để dựng thành một tường cây nhằm che chắn cho khu vườn khỏi những đợt gió khắc nghiệt. Và thành quả từ những bụi cây này đã vượt xa khỏi tưởng tượng của ông, chúng đã bổ sung vào khu vườn một nét thẩm mỹ đầy duyên dáng, từ đó, vị nghệ sĩ đã tạo thêm nhiều còn đường với hình dáng là chữ cái đầu trong tên của hai vợ chồng.
Nolde đã từng nói “Màu sắc của những loài hoa đã thu hút tôi đến với chúng” và ông đã dành cả cuộc đời mình để vẽ lại những bông hoa trong khu vườn của mình: hoa mộc lan đỏ, những đóa hướng dương vàng rực hay những bông lily trắng tinh khôi. Tuy nhiên, đằng sau vẻ đẹp của khu vườn Seebull là những câu chuyện buồn bởi một số lí do chính trị, mặc cho những ủng hộ của mình, ông vẫn bị đánh giá là một nghệ sĩ thoái trào trong những năm 1930 khi mang quốc tịch Đức.
8. Swale của Mary Mattingly - New York
Khu vườn của Mattingly - Hay còn được gọi là “khu vườn thực phẩm”, nơi mà những vị khách đặt chân đến đây có thể tìm kiếm bất cứ thứ gì từ quả việt quất cho đến những lá cải xanh - một trang tiểu thuyết giữa lòng New York, nơi mà các công viên công cộng bị cấm trồng các loại thực phẩm. Đó là lí do vì sao vị nghệ sĩ người New York này lại đặt khu vườn của cô trên một sà lan mang tên Swale rộng 465 mét vuông trên sông East River.
Vào năm thứ hai hoạt động, tác phẩm nghệ thuật mang tính tương tác này đã trở nên địa điểm nổi bật trong thành phố và là hình mẫu cho các mô hình đưa mảng xanh vào đô thị, góp phần đẩy lùi tình trạng sa mạc hóa. Bên cạnh đó, bản thân Mattingly cũng đang làm việc tích cực để thay đổi các quy tắc bằng cách thường xuyên tổ chức những cuộc họp với Tổ chức về công viên và các hiệp hội khác trong thành phố. Hiện tại, khu vườn Swale đã cập bến Brooklyn và Bronx vào mùa hè, điều này đã thu hút thêm nhiều người có thể tiếp cận với hệ sinh thái tươi mới này.
