Lịch sử nề họa
Được biết, khoảng 4000 năm trước tại phương Tây, nề họa đã được các họa sĩ thời cổ đại sử dụng.
Hình ảnh sớm nhất được phát hiện của nề họa còn tồn tại đến ngày nay là tại Ai Cập, với niên đại khoảng 2000 năm trước Công nguyên. Tại Ấn Độ cũng có hang Ajanta cùng những bức nề họa trên trần hang, được vẽ từ khoảng từ thế kỉ thứ II trước Công nguyên đến thế kỉ thứ VII sau Công nguyên. Một số thông tin đề cập đến tranh nề họa tại Trung Quốc thời cổ đại nhưng chưa có bài viết nào mô tả rõ ràng.
Nề họa tại Ai Cập
Nề họa tại hang Ajanta, Ấn Độ
Song, hai ví dụ nề họa trên được thực hiện bởi hình thức vẽ lên nền vữa đã khô (secco-fresco). Còn hình thức vẽ trên vữa ẩm – buon fresco, hay “nề họa đích thực”, được biết đến sớm nhất tại đảo Crete dưới nền văn minh Minoan, vào khoảng thế kỉ thứ XVII trước Công nguyên. Một số di tích còn lại đến ngày nay:
Sau đó phương pháp này tiếp tục được kế thừa dưới thời La Mã cổ đại. Tại Pompeii (Italia) có khá nhiều di tích còn lại của tranh nề họa. Thành phố Pompeii nay chỉ còn là tàn tích, bị chôn vùi bởi lớp tro bụi núi lửa, nhưng cũng nhờ lớp tro bụi đó mà các bức tranh được bảo tồn.
Tranh tĩnh vật tại Pompeii
Một phần nhỏ trong bức tranh nề họa lớn
tại biệt thự Livia, gần Rome, Ý
Dưới thời Trung Cổ, nề họa vẫn tiếp tục được duy trì, nhưng không có nhiều thay đổi đáng kể và chỉ có chuyển biến rõ rệt khi các họa sĩ Phục Hưng, tiên phong là Giotto bắt đầu vẽ các nhân vật với xu hướng hiện thực hơn trước. Bức tranh nề họa của ông ở nhà nguyện Scrovegni đã mở đầu cho thời kì hưng thịnh của nề họa thời kỳ này. Tiếp sau là sự ra đời các họa sỹ và tác phẩm danh tiếng: Leonardo Da Vinci với bức “Bữa ăn tối cuối cùng”, Michealangelo với trần nhà nguyện Sistine, Raphael với bức tranh trong tòa thánh Vatican,… Và nhiều họa sỹ danh tiếng khác vẽ tranh nề họa như: Sandro Botticelli, Pietro Perugino, Cosimo Roselli,…
Tranh nề họa của Giotto tại nhà nguyện Arena
Bức “Trials of Moses” thực hiện bởi Sandro Botticelli,
đang nằm tại bức tường phía Nam tại nhà nguyện Sistine.
Bức “Chiến thắng của Hercules”, thực hiện bởi Lodovico Dorigny,
tại bảo tàng Nghệ thuật thế giới hiện đại, Italia
Sau khi phát triển hưng thịnh dưới thời Phục Hưng, tranh nề họa không có nhiều bước tiến, việc sử dụng nề họa trong trang trí cũng ít dần.
Bức “Hỏa hoạn thành Troy”, thực hiện bởi Sebastiano Santi,
năm 1844, tại cung điện Camerini, Italia
Mãi đến đầu thế kỉ XX, các họa sĩ bích họa Mexico bắt đầu sử dụng lại chất liệu buon fresco cho các bức tranh hiện đại của mình, tạo nên phong trào tranh bích họa Mexico rất sôi động thời đó. Điển hình là Diego Rivera, David Alfaro Siqueiros, José Clemente Orozco, Fernando Leal.
Bức “Man at the Crossroads” thực hiện bởi Diego Rivera năm 1934
tại Trung tâm Rockfeller, NewYork. Bức tranh đã bị
phá bỏ ngay trước khi hoàn thiện bởi chính chủ nhân tòa nhà
vì có hình ảnh Lenin. Bức vẽ lại với kích thước nhỏ hơn được
đặt tại tòa nhà cung điện Bellas Artes, thành phố Mexico.
Sau đó bởi sự ra đời bởi chủ nghĩa công năng, tranh nề họa nói riêng hay tranh hoành tráng nói chung không còn được sử dụng nhiều trong các kiến trúc hiện đại. Cũng vì quy trình thực hiện tranh nề họa khắt khe, gấp rút đòi hỏi kĩ thuật cao tay nghề vững chắc, và sự ra đời của các loại sơn màu tổng hợp tiện lợi và bền trong việc vẽ tranh tường, cho nên nề họa nửa cuối thế kỉ XX và sang thế kỉ XXI hiện không còn được sử dụng nhiều. Tuy vậy một số trường lớp đào tạo ngành hội họa hoành tráng trên thế giới vẫn duy trì bài học về hình thức tranh nề họa này, và các workshop về thực hành chất liệu vẫn được mở ra. Nhờ đó mà hình thức tranh hoành tráng này vẫn được duy trì cho đến ngày nay.
