Họa sĩ Georgia Totto O’Keeffe

 

Một trong những nghệ sĩ Mỹ được chú ý và đề cao nhất ở thế kỷ 20 -  Georgia O’Keeffe - vốn được xem là hoạ sĩ theo lối cách tân, và không hề bị ràng buộc vào thời của mình, sự nghiệp của bà dường như vượt qua thời gian, vẫn luôn rực rỡ và cuốn hút như ở 50 năm trước. Georgia O’Keeffe sinh ngày 15 tháng 11 năm 1887 tại một nông trại sản xuất sữa ở Sun Prairie, Wisconsin. Từ rất sớm bà đã say mê nghệ thuật nên được cha mẹ khuyến khích thực hành; và cho đến khi tốt nghiệp trung học thì mọi người đều tin chắc rằng ước muốn của đời bà là sẽ trở thành họa sĩ. Theo học tại Viện nghệ thuật Chicago năm 1905 và tham gia Hiệp hội sinh viên Mỹ thuật ở New York, tuy được sự tán thưởng to lớn từ những người hướng dẫn nhưng bà vẫn luôn cảm thấy chán nản và thiếu cảm hứng bởi họ luôn nhấn mạnh đến tính hiện thực và “tròn trịa” trong hội họa. Bà ao ước một phong cách của riêng mình, để cô đọng trong tranh cảm xúc và vẻ duyên dáng mà bà nhìn nhận về thế giới. 

Năm 1915, khi dự khóa đào tạo giáo viên ở South Carolina, bà đã gặp và theo học cùng Arthur Dow, một “Mạnh Thường Quân nghệ thuật”, người tôn sùng những giá trị nghệ thuật phương Đông hơn hẳn phương Tây. Arthur Dow đã giúp bộc lộ những tư tưởng của Georgia nhằm hướng đến một phong cách nghệ thuật khác. “Chính Arthur Dow đã tác động đến sự khởi đầu của tôi, là người đã giúp tôi tìm được cái riêng của mình.”Sau đó, bà bắt đầu sáng tác series các tranh trừu tượng vẽ bằng than, mà bà cảm thấy rất hài lòng và gửi cho một người bạn ở New York. Những bức vẽ một cách tình cờ lọt vào tay Alfred Stieglitz, một nhiếp ảnh gia đầy cá tính vốn giữ vai trò uy tín trong giới nghệ thuật New York. Nội lực và sức hấp dẫn của những bức vẽ từ “người đàn bà bí ẩn” gây thích thú cho Steiglitz đến nỗi năm 1916 ông ta đã triển lãm chúng tại Manhattan Gallery của mình mà thậm chí không hề biết rõ tác giả. Hai năm sau, Steiglitz mới được giới thiệu với O’Keeffe và đã thuyết phục bà chuyển đến New York để trọn vẹn đắm mình vào thế giới hội họa. Rất nhanh chóng sau đó giữa họ nảy sinh tình yêu và bắt đầu cho sự kết hợp lãng mạn đầy chất nghệ sĩ, và điều ấy còn kéo dài nhiều năm nữa. 

 

Số phận của Georgia O’Keeffe gắn bó không thể tách rời với cuộc đời của người chồng – người đồng sự, và những khía cạnh Steiglitz cống hiến cho nghệ thuật nhiếp ảnh, đề cao nhiếp ảnh như sự phô bày những xúc cảm cá nhân, cũng chính là điều O’Keeffe đã cống hiến cho hội họa Mỹ…Cả Steiglitz lẫn O’Keeffe đều là người nghệ sĩ luôn khát khao khai phá những hình thức nghệ thuật mang cá tính trên những giác độ khác lạ. Sống và làm việc cùng nhau, họ đều đặn cho ra mắt các triển lãm tác phẩm mới. Với Steiglitz, O’Keeffe chính là “nàng thơ”, và một số chân dung ông chụp cho bà được xem như nhưng tác phẩm đáng nhớ nhất. Dịch chuyển giữa thành phố New York và vùng ngoại vi Lake George, O’Keeffe bị lôi cuốn bởi cả cảnh quan thôn dã và vẻ đẹp tiềm ẩn của chốn thành thị công nghiệp hóa. Những năm 1920 là “mùa yêu” dành cho O’Keeffe. Những bức họa vẽ hoa của bà tràn ngập ánh sáng, màu sắc gợi cảm, và nồng nàn dục tình. Các nhà phê bình đã nhanh chóng diễn giải hội họa của bà như một tuyên ngôn về tính nữ, và hình dung những bông hoa của O’Keeffe như những tượng ảnh của yoni. O’Keeffe tỏ ra tài tình trong lối vẽ trừu tượng, với những bức họa mang dấu ấn cá nhân mãnh liệt không hề cho thấy ảnh hưởng của bất cứ họa sĩ đương thời nào khác – tranh của bà táo bạo và hiện đại, đồng thời cũng vô cùng mỹ cảm. Bà luôn cố nắm bắt được vẻ đẹp thuần nhất của phong cảnh Mỹ. Những tranh về hoa của bà vừa mang sự chuẩn xác kỹ lưỡng trong chi tiết vừa trừu tượng với lối chuyển sắc độ êm dịu xen lẫn các khoảnh màu. Vào năm 1929, O’Keeffe cùng bạn là Becca Strand thực hiện chuyến du hành đi New Mexico, đầu tiên đến Santa Fe và sau đó là Taos. Bả cảm thấy thích thú với địa điểm này – ánh nắng chan hòa và bầu trời rộng mở. Từ thời điểm đó, hàng năm bà đều làm một hành trình trở lại đây, và gần như xem đó là nhà. 

Những tranh phong cảnh vùng New Mexico và tĩnh vật, đặc biệt là những tranh vẽ xương thú khô sáng bóng tương phản với bầu trời xanh thẳm, cũng được đánh giá cao như tranh vẽ hoa giai đoạn đầu. Vào khoảng những năm 1940, vị trí của Georgia O’Keeffe trong làng mỹ thuật thế giới đã tiến triển vượt bậc. Năm 1946, bà có triển lãm cá nhân tại Bảo tàng nghệ thuật hiện đại New York. Khi Steiglitz qua đời cũng vào năm 1946, O’Keeffe dời hẳn đến sống ở New Mexico, sáng tác hội họa trong tĩnh lặng và cô độc. Bà đã thể hiện trong tranh giai đoạn sau này trời mây bất tận của vùng sa mạc tây nam, những bức tường gạch sống của ngôi nhà mình ở Taos, bóng và những đường cong tự nhiên của những mảnh xương thú trắng. Cuối những năm 1960, việc triển lãm tổng kết sự nghiệp sáng tác ở khắp nước Mỹ và nhiều nơi trên thế giới đã cố định tên tuổi O’Keeffe như một trong những nghệ sĩ đáng khâm phục nhất thời ấy. Nhưng sau đó, thị lực của bà dần giảm sút, đến độ bà chỉ còn nhìn được trong phạm vi đến khung tranh vẽ. Cũng từ đó, bà làm bạn với một người thợ gốm địa phương tên Juan Hamilton, người giúp đỡ bà trong những công việc nhà và cả việc sáng tác nghệ thuật. Họ đã cùng nhau hoàn thành và xuất bản năm 1976 một cuốn sách, về Mỹ thuật của Georgia O’Keeffe, cùng một công trình video tư liệu trong đó bà trình bày những cảm quan về nghệ thuật của mình. O’Keeffe còn tiếp tục vẽ những phác thảo bằng than cho đến tận 1984. Trong năm này, bà dời đến ở cùng ông Hamilton để thuận tiện cho việc chăm sóc y tế. Bà mất ngày 6 tháng ba năm 1986.