Hội họa trong xu hướng nội thất đương đại

Trong đời sống đương đại hiện nay ở Việt Nam, nhu cầu đổi mới không gian sống, không gian sinh hoạt là một điều tất yếu. Do vậy các thiết kế nội thất cũng trở nên đa dạng và đầy chất sáng tạo hơn. Tùy theo mỗi không gian khác nhau, mà các nhà thiết kế nội thất đã thiết kế chúng như thế nào, để có được một không gian hợp lý nhất. Hợp lý ở đây có thể được nhìn nhận trên nhiều khía cạnh khác nhau. Hợp lý về công năng sử dụng, hợp lý về thẩm mỹ thị giác, hợp lý để tạo nên những cảm nhận, hợp với sở thích của người sử dụng không gian đó. Việc tạo dựng không gian nội thất hiện nay, ngoài các vật dụng thiết yếu cho từng tổ hợp không gian khác nhau, thì tranh đã trở thành một phần không thể thiếu ở các thiết kế này. Tùy theo loại không gian khác nhau mà người ta sử dụng những tác phẩm tranh này như thế nào. Tranh trong trang trí nội thất đương đại ở Việt Nam hiện nay hết sức đa dạng, đáp ứng một cách phong phú thẩm mỹ và sở thích của người tiêu dùng. Có thể chia các tác phẩm tranh thể loại này chủ yếu được chia ra làm 2 dòng gồm: các tác phẩm là tranh nghệ thuật do họa sĩ sáng tác nên, các tác phẩm thuần túy là trang trí. Ở mỗi dòng tranh này cũng lại có những cấp bậc khác nhau, tùy theo giá cả và nhu cầu sử dụng của không gian nội thất.

Trong các xu hướng trang trí nội/ ngoại thất đương đại, người ta thấy nổi lên các xu hướng kiến tạo không gian sau:

1. Xu hướng trang trí theo lối tạo ra một không gian nệ cổ, giả cổ hoặc trang trí theo lối kế thừa và phát triển từ truyền thống, đan cài các hình thức hiện đại.

2. Xu hướng trang trí nội thất theo phong cách hiện đại

3. Xu hướng phá cách đương đại

Các xu hướng kể trên được triển khai trong mọi loại hình không gian như: không gian tư gia đến không gian công cộng. Tùy theo ý đồ của người tạo dựng không gian đó mà các nhà thiết kế đã sử dụng xu hướng nào cho thích hợp từ ngoại thất đến nội thất. Ví dụ các không gian công cộng quán xá hiện nay: quán trà, quán cà phê, quán ăn … mô hình truyền thống rất được ưa chuộng. Kiến trúc gỗ, kết hợp với đồ nội thất đơn giản, tạo nên những không gian yên ả. Bên cạnh đó, sân vườn tiểu cảnh cũng thường được quan tâm, như những điểm nghỉ mắt, tĩnh tại. Chúng gợi cho những khách đến một cảm xúc hoài cổ. Những quán xá “bụi” hơn, như Café Cộng lại thích thiết kế không gian theo lối thời bao cấp…. Không gian này lại thường sưu tầm các đồ cũ, các cửa nhà tập thể, các bàn ghế được đóng gá, nội thất gỗ mộc cũng được ưa chuộng. Đi kèm với đó là các cốc bát men, các ca đựng nước…. Các không gian khác theo phong cách tây thì có lẽ quen thuộc hơn và rộ lên từ sau thập kỷ 90 vẫn tiếp tục được duy trì. Việc tạo dựng thiết kế không gian như thế cũng phần nào tạo nên phong cách riêng, mang tính chất đồng bộ, thậm chí còn thể hiện ra tính thực dụng của nó. Người đến các không gian đó sẽ biết mình có thể nhận được điều gì, từ “món ăn” cả trên phương diện vật chất và tinh thần. Điều này đã làm nên tính đa dạng cho những thiết kế không gian khác nhau biên độ sáng tạo của các nhà làm nội thất không có giới hạn. Tạo lập nên không gian độc đáo sẽ khiến khách nhớ nhà hàng, quán xá, và thương hiệu của gia chủ. Đó là không gian công cộng, còn không gian tư gia, từ chung cư đến nhà riêng… việc thiết kế các không gian nội thất cũng phản ánh các xu hướng trên nhưng mang tính giản tiện hơn. Nội thất gia đình lại quan tâm đến thiết kế theo công năng của từng phòng: phòng ngủ, phòng bếp, phòng khách… tùy theo sở thích của người sử dụng mà treo loại tranh gì. Nó cũng liên quan đến cả những yếu tố khác phong thủy, như xu hướng sử dụng tranh hiện nay trong thiết kế không gian đương đại. 

Với các loại hình không gian trên, thì ta có thể thấy việc sử dụng tranh có những nét riêng. Với loại không gian nệ cổ, giả cổ hoặc không gian tiếp thu từ truyền thống: thường thích hợp với các thể loại tranh có phong cách hiện thực, các tranh tĩnh vật cổ điển, các dạng tranh có hơi hướng Á Đông, hoài cổ. Khi người chơi ưa chuộng loại không gian hoài cổ thì đồng thời họ cũng ưa thích đồ cổ hay các tượng trang trí giả cổ. Các tranh đề tài Thiền, đề tài tâm linh Phật giáo đem lại cảm giác tĩnh, màu sắc trầm là loại được ưa chuộng. Nó cũng kén chọn chất liệu, đa phần là sơn mài, sơn dầu, tranh chạm khảm… Tất nhiên cũng có người ưa thích sử dụng tranh hiện đại như phong cách hiện thực, cực thực tạo nên một cái nhìn khác trong không gian trầm mặc, nhưng nếu sử dụng thường người thiết kế phải tính đến tính phù hợp đồng bộ với nội thất. Thường điểm nhấn này sẽ nằm ở trang trí khung loại chạm trổ, trong khi đó cũng thể loại tranh như thế nhưng ở không gian hiện đại, khung lại giản lược đến mức tối đa.

Đối với loại hình hiện đại, dù là phong cách Nhật- Hàn, hay phong cách Tây thì việc sử dụng tranh trang trí nội thất cũng đa dạng hơn. Tranh do các họa sĩ vẽ là một xu thế, mà tranh trang trí thuần túy cũng là một xu thế. Theo nhận định trên những khảo sát sơ lược thì có thể thấy thể loại tranh trừu tượng, tĩnh vật được ưa chuộng hơn cả. Đặc điểm của các loại tranh này là tạo nên cảm giác hiện đại và đơn giản. Màu sắc tươi tắn tạo nên sự hòa hợp với không gian thoáng cảm giác tươi mới. Về chất liệu, tranh trong trang trí nội thất khá đa dạng từ sơn dầu, sơn mài, lụa cho đến các thể loại tranh in đồ họa và cả gốm, phù điêu… Tất cả đều được vận dụng cho mục đích cải tạo không gian đem lại những hưởng thụ về mặt tinh thần. Đôi khi trong xu thế trang trí nội thất đương đại, yếu tố phong thủy cũng là vấn đề được đặt ra và quyết định xem gia chủ sẽ sử dụng loại tranh gì, có màu sắc như thế nào.

Nếu ở hai thể loại không gian trên, phần nhiều vẫn có thể sử dụng loại tranh salon gồm cả tranh của các họa sĩ sáng tác hay các tranh trang trí, tranh phong thủy. Nhưng loại không gian thiết kế nội thất phá cách đương đại thì việc sử dụng các tranh hay vật phẩm cũng rất đa dạng, dị biệt. Điển hình như kiểu vận dụng trang trí nội thất kiểu thời bao cấp hiện nay được giới trẻ khá ưa chuộng. Các tranh cổ động xưa, các câu khẩu hiệu thời chiến tranh cũng trở thành một “tác phẩm” nghệ thuật làm thành điểm nhấn trong không gian đó. Tranh cắt dán, tranh ghép, tranh chơi chất liệu… dường như tìm được không gian. Thậm chí ở những không gian này, các dạng tác phẩm gần với dạng nghệ thuật sắp đặt, nhưng không mang tính chất độc lập mà mang tính thực dụng nhiều hơn được ưa chuộng để tạo ra một cảm giác khác biệt trong hưởng thụ không gian.

Bàn về tranh trong trang trí nội thất đương đại ở Việt Nam có lẽ không chỉ đơn giản là bàn về việc tạo lập không gian, mà nó còn liên quan đến thẩm mỹ cũng như các vấn đề kinh tế xã hội. Vô hình chung tranh treo trong nội thất phản ánh gu thẩm mỹ của gia chủ cũng như “túi tiền” của họ. Với hai dòng tranh đã được nhắc đến ở đầu bài viết này được sử dụng trong cả ba loại hình không gian đã nói, thì tranh trang trí vẫn được ưa chuộng hơn cả. Tranh trang trí có ưu điểm là dễ sử dụng và giá thường rất vừa phải so với túi tiền của phần đông những người sử dụng. Còn tranh nghệ thuật, thì không phải gia chủ nào cũng biết sử dụng hoặc tự tin để mua về treo. Dẫu vậy, tranh của các họa sĩ Việt hiện nay trong các thiết kế trang trí nội thất hiện nay vẫn có chỗ đứng nhất định. Chúng đa dạng về phong cách, phong phú về thể loại, đề tài, chủ đề cũng như chất liệu tạo hình và có thể tìm thấy ở các gallery nghệ thuật. Các gallery cao cấp chuyên cung cấp các mặt hàng tranh là các sáng tác của các họa sĩ, không thật nhiều và chỉ dành cho những người thực sự biết chơi và có tiền. Người ta có thể cầu kỳ hơn cho nội thất của mình bằng việc mua tranh trực tiếp từ tác giả. Các gallery bình dân thì phần lớn bán các loại tranh trang trí. Hầu như không có nguyên tắc nào cho việc mua tranh trong trang trí nội thất ở Việt Nam miễn là việc bài trí đó thích hợp cho thưởng ngoạn. Các chi tiết được lưu ý thường là với không gian hiện đại, nội thất đơn giản, ưa thích các đường thẳng, còn ở nội thất giả cổ, hoài cổ, thì khung thích hợp chạm trổ cầu kỳ. Các tác phẩm nghệ thuật bản đã có giá trị tự thân nên giá trị trang trí chỉ là một khía cạnh làm cho tác phẩm đó được tôn lên trong không gian. Tranh cần đủ ánh sáng và ở vị trí tương thích, thuận lợi cho việc chiêm ngưỡng. 

Đối với thẩm mỹ phổ thông hiện nay, các thể loại tranh thể loại hiện thực, hiện thực ảnh, cực thực trên mọi chủ đề như tĩnh vật, hoa, chân dung, phong cảnh… gần gũi với đời sống thường ngày được ưa thích. Các thể loại này dễ treo và thích hợp với hầu hết các loại không gian. Các thể loại tranh mang tính chất biểu hiện nay phản biện xã hội thì kén chọn người chơi cũng như không gian treo. Ngoài ra, những người làm tư vấn cho khách mua tranh hiện nay còn khá ít. Đây cũng là hạn chế nhất định của nội thất đương đại Việt. Chính các kiến trúc sư, người làm trang trí nội thất, không phải ai cũng có mối quan tâm hay hiểu biết sâu sắc về mỹ thuật để khi thiết kế nội thất, có được những tư vấn tốt cho khách hàng. Ngược lại, khách hàng cũng vậy, không phải ai có điều kiện kinh tế, cũng bỏ ra một số tiền lớn để mua một bức tranh là tác phẩm sáng tác của họa sĩ để treo phòng khách và lưu giữ nó như một tài sản.

Trong xu hướng hiện nay, tranh trong nội thất, ngoài chức năng trang trí, thì yếu tố phong thủy hiện là một tâm lý tiêu dùng của hầu hết các gia chủ. Họ tin rằng yếu tố phong thủy đó sẽ đem đến tài lộc. Vậy nên dòng tranh du nhập các biểu tượng từ Trung Quốc vào như biểu tượng về cát tường, tài lộc, hoặc các biểu tượng về bốn mùa rất được ưa chuộng. Các loại tranh như tranh đá quí, gốm sứ, phù điêu, hay tranh thêu rất phổ biến, mặc dầu tính thẩm mỹ của chúng không cao. Nó khiến cho không gian nội thất đương đại ở Việt Nam có phần luộm thuộm.

Có thể nói, việc sử dụng tranh và tượng trong không gian sống là nhu cầu cần thiết không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Mỗi tác phẩm, mỗi dòng tranh đều có những giá trị riêng của nó. Trong nghệ thuật trang trí nội thất, tranh được sử dụng như một điểm nhấn trong không gian. Môi trường nội thất như là mảnh đất màu mỡ phì nhiêu để gieo trồng các tác phẩm nghệ thuật. Đây không chỉ là một giải pháp trong trang trí nội thất mà còn thể hiện được phong cách, sự hiểu biết cũng như cá tính của gia chủ cũng như bình diện thẩm mỹ xã hội. Ngoài ra, việc sử dụng tranh trong trang trí nội thất đương đại hiện nay ở Việt Nam đã giúp kích thích sự phát triển đáng kể của thị trường tranh mỹ thuật ở Việt Nam. Nó cho thấy bên cạnh sự hưởng thụ về vật chất thì nhu cầu hưởng thụ về tinh thần đã trở nên thực sự. Đây cũng là khuynh hướng tất yếu của xã hội đương đại, mà việc kiến tạo không gian với sự kết nối giữa thiết kế và nghệ thuật để có được những giá trị sống đúng nghĩa.

- Lưu Việt Thắng - Nguyễn Đức Giang -

>>> Mô hình nội thất